دست به یقه با مجرم پشت مانیتور!

آشنایی با پلیس فتا

پلیس فتا یا پلیس امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور یک مرجع رسمی است که در سال ۱۳۸۹ جهت پیگیری جرایم فضای مجازی و جرایم رایانه‌ای تشکیل شد.

با توجه به توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و افزایش تعداد کاربران در فضای مجازی و استقبال افراد از فضای مجازی در سال‌های گذشته، جرائم سایبری که در فضای مجازی رخ می‌دهد به میزان قابل توجهی رشد کرد.

پلیس فضای مجازی در راستای تامین امنیت فضای مجازی و حفظ اطلاعات خصوصی و حریم شخصی و آزادی‌های مشروع افراد و ایجاد امنیت خاطر شهروندان در جهت استفاده از فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در فضای مجازی شکل گرفت.

همانطور که اشاره شد پلیس فتا یا همان پلیس فضای مجازی به جرائم مختلفی در حوزه فضای مجازی و اینترنتی رسیدگی می‌کند و آن‌ها را مورد پیگیری قرار می‌دهد که از جمله این جرائم می‌توان به مواردی از قبیل:

• دسترسی غیر مجاز
• برداشت اینترنتی غیر مجاز از حساب افراد
• شنود غیر مجاز
• جعلی رایانه‌ای و اخلال در داده‌ها و سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی
• حیثیت و نشر اکاذیب در فضای مجازی
• سرقت و کلاهبرداری اینترنتی
• انجام هرگونه جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی در بستر اینترنت
• استفاده از پهنای باند بین المللی به صورت غیر مجاز
• و تولید هرگونه بدافزار اشاره کرد که در قانون جرایم رایانه‌ای عنوان شده است.

البته قابل توجه است که بیشترین تخلفات و جرائم صورت گرفته در فضای مجازی در حوزه جرایم مالی می‌باشد.

پلیس فتا با استفاده از نیروهای متخصص خود متهمان را شناسایی کرده و پس از دستگیری آنها مراحل مختلف تحقیقاتی را به عمل آورده و پس از آن متهمان را به دادسرای عمومی تحویل می‌دهد‌.

همانطور که اشاره کردیم حوزه صلاحیت پلیس فتا در خصوص رسیدگی به جرائم مختلف اینترنتی شامل جرائمی می‌شوند که در بستر اینترنت و در فضای مجازی رخ می‌دهند از جمله جرایم می‌توان به دسترسی غیرمجاز به اطلاعات رایانه‌ای، نشر اکاذیب و هتک حیثیت افراد در بستر اینترنت و فضای مجازی، انتشار تصاویر ویدیو صدا رمز و پسورد و اطلاعات خصوصی هر یک از افراد در بستر فضای مجازی، برداشت وجه به صورت غیر مجاز و از طریق اینترنت از حساب خصوصی افراد اشاره کرد.

در واقع علت صلاحیت پلیس فتا در رسیدگی به این دسته از جرائم، ماهیت دیجیتال این جرائم است؛ به عبارت دیگر پلیس فتا صلاحیت رسیدگی به تمامی جرایم واقع شده در بستر اینترنت و مرتبط با حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی را داراست.

متاسفانه آماری که در خصوص بیشترین جرایم ارتکابی در فضای مجازی ارائه می‌شود مرتبط با جرایم مالی است و پرتکرارترین و متعددترین جرم تکرار شده در فضای مجازی دستبرد افراد به حساب‌های بانکی افراد مختلف است.

سارقان اینترنتی با روش‌های مختلفی به رمزهای اینترنتی حساب افراد دسترسی پیدا کرده و اقدام به سرقت و کسر موجودی آنها می‌کنند.

البته استفاده از رمز چهار رقمی کارت‌های بانکی و برداشت از موجودی حساب افراد با استفاده از دستگاه‌های کارتخوان نیز امکان‌پذیر است.

برخی از این سارقان نیز با ایجاد صفحه‌های جعلی در فضای مجازی به عنوان جایگزین سایت‌های رسمی بانک‌ها و نهادهای مختلف به حساب افراد دسترسی پیدا می‌کنند و می‌توانند از کارت‌ها و حساب‌های آن‌ها برداشت وجه کنند؛ در واقع افراد با ایجاد صفحه‌های جعلی و دریافت اطلاعات وارد شده توسط کاربران می‌توانند به سرعت حساب آنها را تخلیه کنند.

دیگر جرم پرتکرار و متعدد در فضای مجازی اقدام به هتک حیثیت و سوء استفاده از اطلاعات شخصی افراد است که موجب تجاوز به حریم خصوصی افراد می‌گردد.

شناخت جرایم سایبری

نکته قابل توجه آن است که هر جرمی جرم سایبری تلقی نمی‌شود؛ به عنوان مثال اگر افرادی از طریق پیامک یا تماس تلفنی برای فردی مزاحمت ایجاد کنند جرم روی داده جرم سایبری نیست که برای شکایت بتوان به پلیس فتا مراجعه کرد.

جرائمی مانند هتک حیثیت، هک شدن شبکه‌های اجتماعی همچون تلگرام، اینستاگرام و… یا تلفن همراه افراد، تهدید در فضای مجازی و آزار و اذیت در بستر شبکه‌های اجتماعی از جمله جرائم سایبری تلقی می‌شوند.

اما آزار و اذیت و اخاذی به وسیله پیامک یا روی دادن جرایمی همچون سرقت گوشی موبایل از جمله جرایم سایبری نمی‌باشند و بنابراین افرادی که به واسطه این جرائم قصد شکایت دارند نباید برای اعلام شکایت به پلیس فتا مراجعه کنند و بلکه باید به سایر نهادها از جمله نیروی انتظامی یا دادسراها مراجعه کنند.

اما ممکن است به واسطه سرقت موبایل، انتشار اطلاعات شخصی یک فرد در بستر فضای مجازی روی دهد که از سمت آن فرد و مورد رضایت او نباشد بنابراین می‌توان گفت در این خصوص جرائم رایانه‌ای روی داده و برای شکایت از این موضوع می‌توان به پلیس فتا مراجعه کرد.

از جمله مسائل دیگر که ممکن است به اشتباه جرم سایبری تلقی شود ایجاد اختلاف یا ضرر و زیان بین فروشنده یا خریدار در سایت‌های خرید و فروش کالا است در این خصوص برای طرح شکایت نمی‌توان به پلیس فتا مراجعه کرد چرا که طرفین معامله با هم مستقیماً در ارتباط هستند و هیچگونه کلاهبرداری اینترنتی یا سایبری روی نداده است.

اما در مسئله مشابه مانند آن که یک خریدار به قصد خرید از فروشگاه‌های اینترنتی و در بستر اینترنت اقدام به خرید کرده و هزینه را پرداخت نماید اما کالا برای او ارسال نشود برای شکایت می‌تواند به پلیس فتا مراجعه کند چرا که اقدام فروشگاه اینترنتی در خصوص عدم اجرای تعهدات خود به نوعی کلاهبرداری اینترنتی است.

همچنین جرائمی مانند فیشینگ و اسکیمر که همان اقدام به کپی کارت عابر بانک است مربوط به پلیس فتا شده و در صلاحیت‌های رسیدگی این نهاد است چرا که این اقدام کلاهبرداری اینترنتی تلقی می‌شود.

وظایف پلیس فتا

همانطور که مقدمتا اشاره کردیم با توجه به استقبال بیش از پیش افراد از استفاده از فضای مجازی و رشد فعالیت افراد در این حوزه این فضا نیز مانند دنیای واقعی نیازمند ایجاد امنیت است.

با توجه به این ضرورت پیش آمده، این نهاد برای نظارت بر این فضا ایجاد شد تا از وقوع جرائم در فضای سایبری جلوگیری کرده و در صورت ارتکاب جرم توسط کاربران فضای مجازی، آن را پیگیری کند.

از جمله وظایف پلیس فتا ایجاد امنیت و کاهش مخاطرات در جامعه اطلاعاتی و در حوزه فعالیت‌های علمی، اقتصادی و اجتماعی است.

همچنین پلیس فتا در ایران وظیفه حفظ و صیانت از هویت دینی و ملی را دارد.

از جمله دیگر وظایف پلیس فتا مراقبت از فضای تولید و تبادل اطلاعات و جلوگیری از تبدیل شدن این فضا به بستری جهت انجام امور غیرقانونی و جرائم است.

در راستای صیانت از هویت‌ها و ارزش‌ها پلیس فتا اقدامات لازم جهت جلوگیری از تعرض به هنجارهای جامعه را انجام می‌دهد.

پلیس فتا با در دست داشتن تجهیزات و امکانات کافی و همچنین نیروهای متخصص امنیت فضای مجازی را همچون فضای واقعی تامین کرده و به جهت جلوگیری و کشف جرائم صورت گرفته در این فضا نقش مهمی را ایفا می‌کند.

شیوه طرح شکایت در پلیس فتا

به منظور نظارت و پیشگیری پلیس فتا جرایم اینترنتی و تعقیب این دسته از جرائم از جمله جرایمی همچون تعرض به حریم خصوصی افراد، یا جرائم مالی همچون سرقت و کلاهبرداری اینترنتی، پلیس فضایی تولید و تبادل اطلاعات انجام وظیفه می‌کند.

به همین دلیل قانون جرائم رایانه‌ای در سال ۱۳۹۳ تصویب شد تو شکایت افراد در خصوص جرایم روی داده در بستر فضای مجازی از طریق این قانون رسیدگی شود.

جرائمی همچون جرائم علیه محرمانگی داده‌ها و سامانه‌های رایانه‌ای مثل دسترسی غیر مجاز، شنود غیر مجاز، جاسوسی رایانه‌ای، جعل رایانه‌ای، تخریب و اخلال در داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی، سرقت و کلاهبرداری مرتبط با رایانه، جرائم علیه عفت و اخلاق عمومی، هتک حیثیت و نشر اکاذیب در این قانون جرم انگاری شده و برای آن‌ها مجازات تعیین شده است.

مرجع ثبت شکایات از جرایم صورت گرفته در فضای مجازی پلیس فتا می‌باشد.

راحت‌ترین روش برقراری ارتباط با پلیس فتا و بدون نیاز به مراجعه حضوری امکان ثبت شکایت از طریق وب سایت این سامانه است که از طریق سامانه مرکز فوریت‌های سایبری پلیس فتا به عنوان مسیر ثبت شکایت انجام می‌گیرد.

افراد می‌توانند در این سامانه گزارش‌های مربوط به جرائم صورت گرفته در فضای مجازی و تخلفات سایبری را در پلیس فتای مرکزی به ثبت رسانده و جرائم صورت گرفته همچون کلاهبرداری اینترنتی را در این سامانه گزارش کنند.

نشانه این سایت https://cyberpolice.gov.ir می‌باشد که در دسترس همگان قرار گرفته تا با مراجعه به آن و پس از طی مراحل مختلف ثبت نامی؛ گزارش مربوط به موضوع شکایت خود را ثبت نمایند.

گزینه‌های مختلف مربوط به ثبت شکایت در سامانه سایت مرکز فوریت‌های سایبری پلیس فتا شامل گفتگوی آنلاین پلیس فتا، ارتباط آفلاین، گزارش تخلف وب سایت، گزارش تخلف شبکه اجتماعی، گزارش تخلف نرم‌افزار و بازی، گزارش تخلف پیامک و پست الکترونیک می‌شود.

همچنین در سایت مرکز فوریت‌های سایبری پلیس فتا آیکون ارتباطات مردمی وجود دارد که می‌توان با وارد کردن مشخصات نشانی و شماره تلفن و ثبت موضوع شکایت رسیدگی به موضوع شکایت و ارائه گزارش را در کمترین زمان ممکن انجام داد.

نشانی‌های مراکز پلیس فتا یا دادسراهای پلیس رایانه‌ای در این سایت مندرج است.

روش سریع دیگر در خصوص ثبت شکایت در پلیس فتا تماس با شماره تلفن ۰۹۶۳۸۰ می‌باشد که در تمامی ساعات شبانه روز جهت برقراری ارتباط و دریافت گزارشات از جرائم اینترنتی مانند کلاهبرداری اینترنتی انتشار محتوای مجرمانه و اعلام مزاحمت فعال است.

پلیس فتا پس از دریافت شکایات اقدامات لازم را در جهت تحقیقات انجام داده و اگر مشخصات متهم یا متهمین در دسترس نباشد یا شاکی شخص خاصی را معرفی نکرده باشد اقدام به یافتن این افراد کرده و نتایج را به نهادهای دادگستری از جمله دادسرای جرائم رایانه‌ای ارائه می‌کند.

لازم به ذکر است که تنها راه ثبت شکایت در خصوص جرائم رایانه‌ای مراجعه مستقیم به پلیس فتا نیست؛ با مراجعه به دادسرای جرائم رایانه‌ای می‌توان برای حل پرونده‌هایی در خصوص تخلفات و شکایات اینترنتی اقدام کرد.

با تشکیل پرونده و طرح شکایت در دفاتر قضایی می‌توان به دادسرای جرایم رایانه‌ای مراجعه کرد البته باید تا آن زمان منتظر دریافت پیامک باشیم.

پس از دریافت پیامک با مراجعه به دادسرای جرایم اینترنتی به صورت تخصصی شکایت افراد در خصوص پرونده‌های مربوط به جرائم سایبری پیگیری می‌شود.

دادسرای جرایم اینترنتی پرونده‌ها را برای پیگیری و تحقیقات اولیه به پلیس فتا ارجاع می‌دهد اما در خصوص پرونده‌هایی با حساسیت بالاتر و اهمیت بیشتر ممکن است به پلیس فتای مرکزی ارجاع داده شوند.

در خصوص پرونده‌هایی که شاکی فردی را به عنوان متهم یا مظنون معرفی می‌کند برای فرد احضاریه ارسال می‌شود تا در خصوص جریان پرونده آگاه شوند.

اما در حالت دیگری که شخص شاکی مجرم را نمی‌شناسد یا اطلاعاتی در رابطه با او ندارد پلیس فتا اقدام به انجام تحقیقات در خصوص شناسایی مجرم یا مجرمان انجام می‌دهد.

پس از مراجعه به دادسرای جرایم رایانه‌ای و ارائه شکواییه و مدارک لازم و پرداخت هزینه‌های مربوط به دادرسی معاونت دادسرای جرایم رایانه‌ای دستور انجام تحقیقات به پلیس فتا را خواهد داد.

پس از ارجاع نتایج تحقیقات انجام شده توسط پلیس فتا دادسرا به یکی از شعب دادیاری یا بازپرسی پرونده را ارسال می‌کند.

در این مرحله با مراجعه به بخش رایانه‌ای دادسرای جرائم رایانه‌ای می‌توان اطلاعات مرتبط با پرونده و شعبه مذکور را به دست آورد پس از انجام وظایف توسط پلیس فتا و دادسرای جرایم رایانه‌ای و اتمام تحقیقات پرونده به دستور رئیس شعبه برای مراحل بعد آماده می‌شود و پرونده به دادگاه صالح ارسال شده و بعد از ارجاع پرونده به دادگاه دادگاه به ماهیت دعوا رسیدگی کرده و اگر جرم برای دادگاه محرز باشد حکم محکومیت به واسطه دادگاه صادر می‌شود.

پلیس فتا بنا به موضوع پرونده دارای دایره‌های تخصصی متفاوتی است که پرونده‌های هر کدام را به آن حوزه ارجاع می‌دهد به عنوان مثال در خصوص پرونده‌های اخلاقی دایره اخلاقی پلیس فتا رسیدگی می‌کند و در رابطه با کلاهبرداری اینترنتی دایره اقتصادی و پولشویی اقدامات لازم را انجام می‌دهند.

به دلیل گسترش نیاز افراد جامعه به استفاده از اینترنت و فضای مجازی و افزایش جرایم اینترنتی معمولا هزینه‌های پایین‌تری برای تنظیم شکایت در پلیس فتا تعیین شده است تا اقشار مختلف جامعه بتوانند از امکانات و حمایت‌های قانونگذار برخوردار شوند و لازم به ذکر است که پس از طی پروسه شکایت و اتمام آن امکان دریافت هزینه‌های پرداختی از فرد مجرم به عنوان خسارت وجود دارد.

بازه زمانی رسیدگی به پرونده‌ها در پلیس فتا معمولا به نوع پرونده و مدارک ارائه شده توسط شاکی و مستندات موجود بستگی دارد و می‌تواند زمان متغیری داشته باشد البته تلاش پلیس در این است که با صرف کمترین زمان و کم‌ترین هزینه امکان طرح شکایت و ارائه گزارش در خصوص جرایم ارتکابی در بستر فضای مجازی برای همگان فراهم باشد و رسیدگی در کوتاه‌ترین زمان ممکن صورت گیرد.

این مقاله را با دوستان خود به اشتراک بگذارید